Eğer uçuşunuzla ilgili iptal veya gecikme havayolu şirketinden kaynaklanıyorsa, tazminat hakkınızın bulunduğunu unutmayınız. AB uyum süreci çerçevesinde çıkarılan yönetmelik sayesinde, uçak yolcularının mağduriyetlerini havayolu şirketlerinden belirli durumlarda tazmin etme hakkı bulunmaktadır.
Seferlerin iptal edilmesinden sonra büyük aksaklıklar yaşanıyor ve tarafımıza işleri aksayan yolcular tarafından doğan zararlarının nasıl giderileceği hakkında birçok soru yöneltiliyor. Bu yazımızda konuyla ilgili düzenlemeleri açıklamaya çalışacağız.
Avrupa Birliği’nde ve Ülkemizde Konuyla İlgili Düzenlemeler Nelerdir?
Avrupa Birliği’nin 261/2004 sayılı Tüzüğü 17.02.2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve bu tüzük hava yoluyla yapılan taşımanın yapılamadığı veya gereği gibi yapılamadığı durumlarda yolcunun zararlarının giderilmesini sağlayacak bir takım yardım hizmetlerinin sunulması ve tazminatı düzenlemektedir.
Ülkemizde Avrupa Birliği uyum yasaları çerçevesinde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen ‘Havayolu ile seyahat eden yolcuların haklarına dair yönetmelik’ Resmi Gazetede 03.12.2011 tarihinde yayınlandı ve 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girdi.
Yönetmelik madde 5’de uçağa kabul edilmeme, madde 6’da uçuşların iptali, madde 7’de uçuşların tehiri, madde 8’de tazminat hakkı, madde 9’da geri ödeme veya güzergah değişikliği hakkı, madde 10’da hizmet hakkı, madde 11’de üst veya alt hizmet sınıfına yerleştirme, madde 13’de tazminat hakkı, madde 14’de tazminat hakkının yerine getirilmesi, madde 17’de son varış yerinin değişmesi düzenlenmiştir.
Yönetmelikten Faydalanabilme Koşullarını Taşıyan Uçuşlar Hangileridir?
Türk menşeli havayolu işletmelerinin, Türkiye’deki hem iç hat hem de dış hat uçuşları kapsam içindedir. Örneğin, Türk Hava Yollarının İzmir-Ankara seferi de; İstanbul-Paris seferi de Yönetmelik kapsamındadır. Yabancı menşeli firmaların sadece Türkiye’deki havaalanlarından gerçekleştirdikleri uçuşlar, Yönetmelik kapsamına girmektedir. Örneğin Luftansa Havayolu şirketi Dusseldorf- İstanbul arası uçuşunda Avrupa Birliği Tüzüğüne tabi olacak ancak İstanbul- Dusseldorf seferinde ise ülkemizdeki yönetmelik kuralları geçerli olacaktır.
Bağlantılı/ aktarmalı olarak gerçekleştirilecek uçuşlarda bağlantılı uçuş Türk firması ve yabancı menşeli bir hava taşıma işletmesi tarafından gerçekleşiyorsa, bu uçuşun tek bir uçuş sayılması gerektiği kabul edilmektedir.
GİDİŞ-DÖNÜŞ İKİ AYRI UÇUŞTUR!
Gidiş-dönüş uçuşu için aynı anda rezervasyon yapılmışsa, Montreal Sözleşmesine göre bu uçuşlar tek bir uçuş sayılmaktadır. Fakat; Avrupa Adalet Divanı bir arada rezervasyon yapılmış olsa da gidiş-dönüş uçuşlarının iki ayrı uçuş olarak görülmesi gerektiğine karar vermiştir.
Yukarıda niteliklere sahip olan uçuşlardan sadece motorlu ve sabit kanatlı hava araçlarıyla yapılanlarda bu yönetmelik geçerlidir. Yani helikopter, zeplinler ile gerçekleştirilen yolculuklarda bu yönetmelik geçerli olmayacaktır.
Yönetmelikten Faydalanabilme Koşullarını Taşıyan Yolcular Kimlerdir?
Yolcuların yönetmelikte yer alan haklara sahip olabilmeleri için yukarıda belirtilen nitelikte bir uçuşun yanı sıra yolcunun ilgili uçuş için onaylanmış bir rezervasyonunun bulunması ve uygun zamanda uçuş öncesi kontrole (check-in) başvurması gereklidir.
Yolcunun, uçuş öncesi kontrol (check-in) için başvurma zamanı özel olarak hava taşıma işletmesi, tur operatörü veya yetkili bir seyahat acentesi tarafından önceden ve yazılı olarak (elektronik ortam da dahil olmak üzere) belirlenmiş olabilir havayolu bilet satışta belirtmiş olabilir. Bu belirtilen sürede yolcunun uçuş öncesi kontrol için başvurması şarttır.
45 DAKİKA KURALI
Uçuş öncesi kontrol için başvurma süresi belirlenmemişse, bu süre, ilan edilen hareket saatinden en geç 45 dakika önce olarak kabul edilir. Yönetmelikte süre standart olarak belirlenmiş iç hat ve dış hat uçuşlar için bir ayrım yapılmamıştır.
Bir hava taşıma işletmesi veya tur operatörü tarafından, bilette belirtilen uçuştan başka bir uçuşa aktarılmış olan yolcular da yönetmelikten faydalanabilirler bu durumda uçuş için onaylanmış rezervasyonun bulunup bulunmadığına bakılmaz.
Ücretsiz seyahat eden yolcular ve doğrudan veya dolaylı olarak halka açık olmayan indirimli biletle seyahat eden yolcular ile biriktirilen mil veya puanlarla seyahat eden yolculara bu yönetmelikten yararlanacaklardır.
Havayolu Şirketinin Uçuşun İptali Halinde Yolcuyu Gideceği Yere Ulaştırma Yükümlülüğü Yönetmelikte Nasıl Düzenlenmiştir?
Havayolu şirketleri iptal edilecek uçuşlarda uluslararası kurallar gereği, müsait yer bulunan planlanmış diğer bir uçuşunda yolcuya yer bularak uçurmak zorundadır. Eğer bu mümkün olamıyorsa, yolcunun satın aldığı biletteki varış yerine başka bir havayolunun planlanmış uçuşları ile veya karayolu taşıması ile göndermelidir.
İptal edilen yolculuğun yerine yeniden düzenlenen yolculukta ücret toplamı, fazla bagaj ücreti ve diğer hizmet giderleri yolcunun iptal edilen uçuşundaki bedellerden daha yüksek ise havayolu yolcudan ek ücret veya gider isteyemez. Yeni uçuşun ücret ve giderleri iptal edilen uçuşun bedelinden daha düşük ise aradaki farkı havayolu yolcuya iade edecektir.
Rötar Nedeniyle Havayolu Şirketi Tarafından Bekleme Sırasında Yolcuya Verilecek Hizmetler Nelerdir?
Yaşanılacak gecikme süresine bağlı olarak anons hizmeti, ücretsiz rezervasyon/ parkur değişikliği, bilet ücreti iadesi, ücretsiz ve süre kısıtlamasız 2 kez telefon görüşmesi yapma hakkı, faks/teleks/e-mail çekme imkanı, bekleme süresine uygun yiyecek içecek ikramı, gerektiğinde bir veya daha fazla gece otelde konaklama imkanı Havayolu şirketi tarafından verilir.
Uçuşun İptali ve Uçuşta Rötar Nedeniyle Havayolu Şirketinin Tazminat Ödeme Koşulları Yönetmelikte Nasıl Düzenlenmiştir?
Yolcular, planlanan hareket zamanından en az 2 hafta öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri takdirde, planlanan hareket zamanından 2 hafta ile 7 gün öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri, kendilerine planlanan hareket saatinden en fazla 2 saat önce kalkışlarına ve son varış yerlerine, planlanan varış saatinden en fazla 4 saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergah değişikliği teklif edilmediği sürece, planlanan hareket saatinden 7 günden kısa zaman öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri ve planlanan hareket saatinden en fazla 1 saat önce ayrılmalarına ve son varış yerlerine planlanan varış saatinden en fazla 2 saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergah değişikliği teklif edilmediği sürece tazminat alma haklarına sahiptirler.
Yolcuların uçuşların iptali halinde eğer yönetmeliğin ilgili maddelerinde açıklanan şartlar var ise, uçuşu gerçekleştiren havayolu şirketi yolculara aşağıda belirtilen Euro tutarları bazındaki tazminatları biletin satın alındığı tarihteki TCMB döviz satış kuru üzerinden hesaplanacak Türk Lirası cinsinden karşılığı tutarında ödeyecektir.
İç hat uçuşlar için 100 Euro,
Dış hat uçuşlar için;
1.500 km veya daha kısa olan tüm 250 Euro,
1.500 ile 3.500 km arası uçuşlar için 400 Euro,
3.500 km’den daha uzun uçuşlar için 600 Euro tazminat ödenecektir.
Yolculara güzergah değişikliği teklif edilmesi hâlinde, ilgili hava taşıma işletmesi yukarıda belirtilen tazminatları %50 oranında düşürebilir.
Havayolu Şirketinin Tazminat Ödemeyeceği Uçuş İptali Durumları Hangileridir?
Avrupa Birliği kuralları gereğince iptal edilen uçuştan 2 hafta öncesine kadar yapılan uçuş iptali bildirimlerinde yolcuların havayolu şirketinden tazminat isteme hakkı bulunmuyor.
Havayolu şirketinin uçuş iptali zamanında haber vererek güzergah değişikliği ile yolcunun gitmek istediği yere ulaşım sağlama teklifi yapması halinde yolcunun tazminat talep etme hakkı bulunmamaktadır.
Havayolu Şirketinin Tazminat Ödeme Yükümlülüğünün Bulunmadığı Yönetmelikte Olağanüstü Durum Sayılan Haller Hangileridir?
Tüm önlemler alınmasına rağmen kaçınılamayan olağandışı koşullardan kaynaklanan uçuş aksaklıkları durumunda tazminat ödenmez. Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesinin çalışmasını etkileyen özellikle siyasi istikrarsızlık, ilgili uçuşun gerçekleştirilmesine uygun olmayan meteorolojik şartlar, doğal afetler, güvenlik riskleri, beklenmedik uçuş emniyeti noksanlıkları ve grev gibi durumları yönetmelik olağan üstü durumlar olarak belirlenmiş ve yönetmelikte bu durumlara tazminat ödenmeyeceği belirtilmiştir.
Havayolu Şirketinin Bilet Ücretini İade Etmesi Kaç Saatlik Gecikmelerde Gerçekleşecektir?
Sefer iptalleri ve 5 saati aşan uzun rötarlarda yolcunun seyahatinin henüz gerçekleşmemiş kısmı için veya uçulmuş kısımlar olsa dahi uçuşun tamamlanması artık yapılacak olan yolculuğu anlamsız kılıyor ve amacına hizmet etmiyorsa seyahatin tamamı için yolcuya geri ödeme yapılır ve yolcunun talebi doğrultusunda seyahatin başlangıç noktasına mümkün olan en kısa zamanda geri dönüşü ücretsiz olarak sağlanır.
Havayolu Şirketlerinin Yazılı Bildirim Sunma Yükümlülüğü Yönetmelikte Nasıl Düzenlenmiştir?
Yönetmeliğe göre havayolu şirketlerinin, yolcularına tazminat ve hizmet hakkı kurallarını belirleyen yazılı bir bildirim sunması gerekiyor.
Uçuşu icra eden havayolu şirketi uçuş öncesi kontrol (check-in) işlemi sırasında, “Uçağa kabul edilmediğiniz, uçuşunuz iptal edildiği veya en az iki saat tehir edildiği takdirde, alacağınız hizmetler ile ilgili haklarınızı belirten metni check-in kontuarından veya uçağa biniş kapısından isteyiniz.” ifadesini içeren Türkçe ve İngilizce bir bildirimin okunaklı bir şekilde yolcular tarafından açıkça görülebilmesini sağlamak zorundadır.
Yolcuyu uçağa kabul etmeyen veya bir uçuşu iptal eden havayolu şirketi etkilenen her yolcuya bu Yönetmeliğe göre tazminat ve yardım kurallarını belirleyen yazılı bir bildirim sunmakla yükümlüdür. Ayrıca, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi en az iki saatlik bir tehirden etkilenen her yolcuya bu kapsamda sözlü, yazılı ve veya elektronik formatta olarak bildirmekle yükümlüdür.
Havayolu Şirketi Yönetmeliğe Aykırı Davranırsa Yolcular Hangi Hukuki Yollara Başvurabilir?
Havayolu şirketi, yönetmelik ile getirilen yükümlülüklerini gereği gibi veya hiç yerine getirmezse (hakların bildirimi, tazminat verme, hizmet sunma) yolcuların adli yargıda genel başvuru haklarını kullanabilirler aynı zamanda da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne de yönetmeliğe ayrılıkları belirten bir dilekçe ile başvurup şikayetlerini yapabilirler.
Yolcuların uçuş iptal ve gecikmelerinden dolayı diğer kanun ve düzenlemelerden doğan tazminat talep etme hakları saklıdır. Bu Yönetmelik kapsamında ödenen tazminat söz konusu tazminattan mahsup edilebilir.
Yönetmeliğin Hukuki Niteliği Nedir?
Yönetmelik hükümlerinin yolcu lehine emredici nitelikte kurallar olduğunu söyleyebiliriz. Yönetmelik hükümlerinden farklı düzenlemeler ancak yolcunun lehine ise geçerli olacaktır.
Tüm yolculara ve uçuş ekibine iyi uçuşlar, emniyetli inişler dilerim…
Av. Tuğba İNCEL
tgbncl@hotmail.com