Çevre aktivistlerinin sesi son yıllarda daha gür çıkıyor, çünkü bizi bekleyen felaketi en net onlar görebiliyorlar. Deniz bitmek üzere. Yıllardır takip ediyorlar dünyanın nasıl talan edildiğini, ancak geniş kitlelere seslerini duyurmaları çok uzun zaman aldı. Şimdi çocuklar da katıldı, seslerine ses kattılar. Bize anlatacakları varmış. Dinleyelim öyleyse…
Çocuklar, son yıllarda, baktılar büyüklerin gevezelikten başka yaptıkları bir şey yok, çevre duyarlılığı yaratma inisiyatifini ele aldılar. Okullarında, parlamento önlerinde “Bize de yaşanacak bir dünya bırakın!” çağrılarını yineleyip duruyorlar. Onların ölümsüz ağaçlar dikeceği umudumuzu saklı tutarak Greta Thunberg ve Deniz Çevikus’un öykülerini sayfalarımıza taşıyalım istedik. Tek istekleri var, onları dinlememiz. Anlatacakları varmış…
Geçtiğimiz aylarda, Polonya, Katowice’de düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Konferansı’ında (COP24) ilgi odağı olan Greta Thunberg oldu. Thunberg’in, iklim konferansı çerçevesinde, Dünya Bankası’nın ev sahipliğinde gerçekleşen bir panelde, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne hitaben yaptığı konuşması dünya basınının onu haberlerine taşımasına neden oldu. O günden bugüne yaşamı, sağlık durumu didik didik edildi, hakkında pek çok makale yazıldı. Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası, İklim Krizi ve bir çocuk. Bütün bunları bir arada düşündüğümüzde ironik geliyor aslında. Sorunu yaratanlar geleceği çalınanlar eliyle bir katarsisin peşinde olabilirler mi diye düşünmekten alıkoyamıyor insan kendini. Çocuklara gerçekten kulak verecekler mi? Bekleyip göreceğiz.
“Politikacılar bilim insanlarını dinlemiyor. O zaman neden öğreneyim?”
Greta, İsveç’te yaşayan 16 yaşında bir öğrenci ve öyle görünüyor ki geleceği ile ilgili alınan kararlarda etkili olma çabası içinde. İklim konferansına gelene değin adını ilk kez İsveç Parlamentosu önünde yaptığı eylemlerle duyurdu. Her Cuma, okulu asıp Stockholm’deki İsveç Parlamento’su önünde, hükümetin iklim krizi için aldığı yetersiz eylem planlarına karşı oturma eylemi yaptı. Yaşadığı ülkeyi yönetenlerin, Paris anlaşması ile uyumlu kararlar almadığı sürece de eylemini sürdüreceği açıklamasını yapmıştı.
Katowice’deki İklim Konferası’nda, dünya liderleri arasında gezinirken oradaki atmosfere dair yaptığı yorumlar da bu yazının girişindeki şüpheyi destekler nitelikte, “Zirveden daha fazla eylem, daha az konuşma bekliyordum ancak çoğunlukla muhabbetten oluşuyordu. Bu çok önemli bir fırsat ancak bu şekilde giderse, hedeflenen hiçbir şeye ulaşmayacağız.” Özcesi, Greta’da aradığını bulamamış bu insanlar arasında ancak vazgeçmeyecek gibi gözüküyor. Konuşmasını sonlandırırken bunun her şeyin farkında olduğunu şu sözlerle dile getiriyor;
“Belki de sistemin kendisini değiştirmemiz gerekiyor”
“Ve bu sistemin içinde çözümlerin bulunması imkânsız, belki de sistemin kendisini değiştirmemiz gerekiyor. Buraya umursasınlar diye dünya liderlerine yalvarmaya gelmedik. Bizi geçmişte görmezden geldiniz ve yine görmezden geleceksiniz. Bahanelerimiz tükendi ve zamanımız da tükeniyor. Buraya hoşunuza gitse de gitmese de değişimin geleceğini haber vermeye geldik. Gerçek güç insanlara aittir.”
Greta’nın sözlerinden sürdürürsek, parlamento binası önünde otururken yanında bulunan pankarta yazdıklarından oradan geçenlere söylediklerinden geleceğini korumak konusunda kararlı olduğunu anlıyoruz. Basına yansıyan sözlerinden bir derleme:
“Eğer politikacılar gerçeklere aldırış etmeyecekse okulda bir şeyler öğrenmeye neden zahmet edelim?”
“Bunu yapıyorum, çünkü siz yetişkinler benim geleceğimi mahvediyorsunuz”
“Kitaplarım burada. Ama şunu da düşünüyorum: Neyi kaçırıyorum? Okulda ne öğreneceğim? Gerçeklerin bir anlamı yok artık. Politikacılar bilim insanlarını dinlemiyor. O zaman neden öğreneyim?”
“Protestomun en güzel yanı, ne kadar çok insanın gelip bana katıldığını görmek oluyor. Okulla ilgili başımın belaya gireceğini umursamıyorum. Tek bir insanın fark yaratabileceğine inanıyorum.”
“Onu destekliyoruz”
Greta’nın ailesi de okulda olması gerektiğini ancak protesto hakkına saygı duyduklarını söyleyerek kızlarının arkasında duruyorlar. Nazım da yıllar önce söylediği gibi, Dünyayı çocuklara verelim / Bir günlük de olsa öğrensin/ Dünya arkadaşlığı /Çocuklar dünyayı alacak elimizden / Ölümsüz ağaçlar dikecekler. O ölümsüz ağaçların dikileceği günlerin gelmesini isteyen ve nicedir bekleyen öyle çok insan var ki, dünyanın bir yerlerinden gelen her sese kulak kabartılıyor olması bundan belki de…
İsveçli çevre aktivisti Greta, şimdilerde, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki (ABD) iklim zirvesine katılmak için yat ile İngiltere’nin Plymouth Limanı’ndan Atlantik’e iki hafta sürecek olan bir yolculuğa yelken açtı. Uçakla gitmek istemedi. Greta’yı Amerika’ya götürecek olan yat, karbon salınımını sıfıra indirmek için güneş panelleri ve su altı elekrik tribünlerinden enerji elde ediyor. Tuvaletin ve duşun olmadığı gemide yemekler dondurulmuş ve kurutulmuş gıdalardan oluşuyor.
“Trump’la görüşmek zaman kaybı”
Gemi limandan ayrılmadan önce gazetecilerin sorularını yanıtlayan Greta, iklim değişikliğine karşı önlemleri içeren Paris Anlaşması’ndan çekilen ABD Başkanı Donald Trump ile görüşüp görüşmeyeceği sorulduğunda, bunun zaman kaybı olacağını söylemiş. Trump’ı ikna etmek için bu şansı neden kullanmadığı sorulduğunda ise,
“O kadar özel değilim. Herkesi ikna edemem. Benimle ve okul grevi yapan çocuklar ya da ergenlerle konuşmak yerine gerçek bilim insanları ve alanında uzman insanlarla konuşmaları gerekir. Dikkati iklim krizinden başka bir yere çekmek için elinden geleni yapmak ve insanlara bilimi sorgulatmak isteyen iklim geciktiricileri var. Bunun için endişelenmiyorum. Sadece yapmak istediğim ve daha çok etkisi olacağını düşündüğüm şeyi yapacağım.”
Yolu açık olsun! Kurtlar sofrasında, kendini bir reklam malzemesine dönüştürmeyeceği umudumuzu saklı tutarak takip ediyor olacağız.
“En azından hiçbir şey yapmadım demem”
Greta’nın ayak sesleri İstanbul’dan da duyuldu. Geleceği için endişeli olan Deniz Çevikus da sorumluluğu alıp, pankartlarını hazırlamış ve düşmüş yollara. Dinlerseniz, anlatacaklarım var diyor. İklim krizine dikkat çekmek için İstanbul’u dolaşıyor. Uygun bulduğu bir yere oturup, üzerinde “İklim krizinin farkında mısınız? İsterseniz anlatabilirim” yazılı pankartıyla İstanbullular ile söyleşiyor. Metro istasyonlarında, parklarda, hatta yol kenarlarında sessizce anlatacaklarını dinlemek isteyenleri bekliyor. Okul zamanı okuldan sonra gerçekleştirdi eylemini yaz aylarında tüm güne yaymış. Arkadaşları da onu yalnız bırakmıyor. Arada toplanıp iklim forumları düzenliyorlar.
Deniz Çevikus kendisi ile yapılan söyleşide bunu neden yaptığı sorulunca;
“En azından bir şey değiştiremesek bile, hiçbir şey yapmadım demeyeceğim gelecekte. Pişman olmayacağım bir şey yapmadığıma.” diyor.
Deniz, Rus iklim aktivisti Arshak Makichyan ile bir söyleşi gerçekleştirmiş. Greta’nın etkisi Rusya’ya da ulaşmış. Deniz’in “İklim için okul grevi yapmaya nasıl karar verdin? ” sorusuna Makichyan,
“Umutsuzluk halinden çıkış yolum oldu bu”
“Zor bir karardı, çünkü ekimden beri Greta hakkında yazılar okuyor, iklim “değişikliği”ni araştırıyordum, ama grev yapmaya Mart’ta başladım. İsterseniz bütün hayatınızı toplumdan uzak durarak geçirebilirsiniz, ama ben bir noktada her şeye rağmen bu toplumun parçası olduğumu fark ettim. Umutsuzluk halinden çıkış yolum oldu bu.” Diyor.
Başta da söylediğimiz gibi, çocuklar bu konuda sorumluluk almaya kararlı. Umutsuzluktan çıkışı, geleceklerine sarılmakta bulmuşlar. Haksız da değiller. Oturup kötülüğün kazanmasını bekleyecek halleri yoktu. Büyüklere duyurulur!
Greta Thunberg’in Birleşmiş Milletlerdeki konuşması
Deniz Çevikus’un Rus iklim aktivisti Arshak Makichyan ile söyleşisi
Deniz Çevikus ile yapılan söyleşi