Last Updated on 10 Kasım 2020 by Yaşar Çelik
Ulusal ve uluslararası bir kriz haline gelmiş olan Yeni Tip Koronavirüs (Covid-19) salgınının zarar verdiği en önemli sektörlerden birisi de şüphesiz ki turizm sektörüdür. Turizm sektörünün yaşadığı ve önümüzdeki dönemlerde yaşaması muhtemel krizlere paralel olarak bu krizden tüketicilerin de etkileneceği ve ortaya hukuki uyuşmazlıkların çıkması muhtemeldir. Tüm bu uyuşmazlıkların önüne geçebilmek amacıyla ilerleyen dönemde kanun ve yönetmeliklerde değişiklikler yapılması da beklenmektedir. Peki tüketiciler şu an neler yapabilir ve hakları nelerdir?
TÜKETİCİ HAKLARINDA DEĞİŞİKLİKLER OLDU MU?
Nisan ayının sonuna geldiğimiz bu hafta içerisinde henüz Covid-19’un etkileri dolayısıyla tüketicinin alması gereken aksiyon veya tedbirlere ilişkin resmi bir düzenleme yapılmamıştır. Yaşadığımız günlerin ileride neler getireceğini bilmememiz nedeniyle ve uyuşmazlıklarla ilgili olarak emsal olarak uygulanabilecek mahkeme kararı olmaması nedeniyle biz bu süreçte genel hukuk kurallarının yorumu, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili yönetmeliklerin mevcut hallerinin yorumu ile yetinmek durumundayız.
Turizme konu bir tura katılmak isteyen tüketici, internet üzerinden veya bir seyahat acentasına giderek katılmayı planladığı seyahat turu için tek tek tüm sayfalarını okumadığı bir sözleşmenin altına imza atıyor ve bu sözleşme ile bir takım borç altına giriyor. İşte bu sözleşme ile içinde bulunduğumuz sürecin etkilemişimi anlamak; tüketicilerin haklarını anlayabilmesi için de aşağıdaki birbiriyle bağlantılı iki sorunun cevaplanması önem arz etmektedir.
1) Bu okumadığımız, çoğu zaman onlarca sayfalık sözleşmede yazan her bir hükümden sorumlu muyuz?
2) İmzalamış olduğumuz tur sözleşmesinden Covid-19 salgını sebebiyle dönebilir yani sözleşmenin iptalini talep edebilir miyiz?
TUR SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN MADDELER
Türk Borçlar Kanunu’nun 20’nci maddesi ve devamı hükümlerinde ilk sorduğumuz sorunun cevabı yer almaktadır. “Sözleşmeyi düzenleyenin ileride çok sayıda benzer sözleşmede kullanmak amacıyla önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleri” genel işlem koşulu olarak hukuken karşımıza çıkmaktadır. Bu sözleşme metni içerisindeki hükümler hakkında sözleşme düzenleyenin sözleşmenin imzalanması sırasında açık şekilde bilgi vermesi, bu hükümleri kanuni sonuçlarını anlatması ve tüketicinin de bu içeriği bu bilgiler dâhilinde kabul etmesi gerekmekte aksi takdirde yazılan sözleşme hükümleri geçersiz olacaktır. Bu yüzden tüketicilerin imzalamış olduğu tur sözleşmelerinin birçoğunda tüketici aleyhine eklenmiş hükümlerin uygulanması hukuken geçersizlik sonucunu verir. Bu geçersizlik bize yukarıdaki birinci sorunun cevabını verir.
TÜKETİCİNİN TUR SÖZLEŞMESİNDEN DÖNMESİ VE ÜCRETİ İADE HAKKI
Birinci soruya verilen cevaptan hareketle, ikinci soruyu cevaplamamız gerekirse içerisinde bulunduğumuz Covid-19 salgını bir mücbir sebep olarak sayılır mı, yani salgın nedeniyle sözleşmenin tarafı olan kişiler (örneğin tüketici ve seyahat acentası) sözleşme ile borç altına girdikleri eylemi yapmaktan kaçınabilirler mi? Yukarıda da bahsedildiği üzere bu konuda resmi makamlar tarafından yapılmış bir açıklama ve kanuni düzenleme yapılmadığı için bu sorunun cevabı kesin olmamakla birlikte sorun yaşayan tüketicilerin önce kendi sözleşmeleri için hukuki danışma almaları gerekmektedir.
Salgının sosyal hayata, ulaşıma ve tüm insani hareketlere etkisi düşünüldüğünde kanaatimizce tüketicilerin tur sözleşmelerinden herhangi bir süre sınırına bağlı olmaksızın mücbir sebebe dayanarak dönmeleri ve ödemiş oldukları ücretin tamamını (Seyahat acentasının 3. Kişilere yaptığı ödemeleri de mücbir sebebe dayanarak iade alabilme hakkı olduğundan) iade almaları mümkün olabilecek, tüketiciler ilerleyen zamanlarda bu nedenlerle tüketici hakem heyetleri ile tüketici mahkemelerine başvuru yapılabilecektir. Çünkü artık içerisinde bulunduğumuz süreç sadece ilan edilen bir pandemi değil; anayasa ile koruma altına alınmış ulaşım ve seyahat gibi haklarımızın dahi kısıtlandığı olağanüstü bir süreç olarak karşımıza çıkmakta ve tüketiciye önemli bir talep hakkı doğurmaktadır.
HER SÖZLEŞME BİRBİRİNDEN FARKLIDIR
Her ne kadar mücbir sebep, tüketiciye sözleşmeden dönmek ve ücret iade hakkı talep edebilme hakkı sağlasa da; her hukuki olay kendi özelinde değerlendirilmelidir. Örneğin; salgın devam ederken muhtemel riskleri ve turun iptal edileceği ihtimalini bilerek yapılmış sözleşmelerden mücbir sebep dolayısıyla dönülmesi mümkün gözükmemekte veya 2020 yılının aralık ayı içerisinde gerçekleştirilmesi planlanan bir turun şimdiden iptali ile tüketicinin ücret iade hakkının olduğu söylenemeyecektir. Önce kendi hukuki durumunuzun analiz edilmesi gerekmekte bu nedenle cevaplanması gereken şu sorular gündeme gelmektedir:
• Tur sözleşmesi ne zaman yapıldı?
• Tur sözleşmesine konu gezi/konaklama/ulaşım ne zaman yapılacaktır?
• Turun yapılmasına engel bir resmi yasak var mıdır?
• Turun yapılacağı bölgede salgın riski ne derecededir?
• Tur kapsamında konaklama yapılacak yer gerekli tedbirleri almış mıdır?
• Tur sözleşmesinin hükümleri nelerdir ve ne şekilde imzalanmıştır?
• Seyahat acentalarının 3. Kişilere ödeme yapmış mıdır?
• Tur sözleşmesi için ödenmesi mecburi resmi vergi harç vs. iadesi mümkün müdür?
Bu soruların her ilişkide farklı cevaplanabileceği ve bu cevaplara göre tüketicinin haklarının değişebileceği unutulmamalıdır.
Yaşadığımız sürecin olağanüstülüğünün farkında olarak öncelikli tavsiyemiz, tüm sektörlerde tüm şirketlere ve toplumun her kesimine bu süreçte uzlaşma ve karşılıklı anlaşma yoluna gidilmesi gerektiğidir. İlerleyen günlerin bizlere neler getireceği, kanunlarda yaşanabilecek değişikliklerin neler olacağı tüketici heyetlerinin ve mahkemelerin bu süreçle ilgili vereceği kararların ne yönde olacağı bilinmediğinden ihtiyatlı bir şekilde hareket edilmesi, eğer herhangi bir uyuşmazlık çoktan meydana geldiyse derhal hukuki destek alınması gerekmektedir.
** Metin içerisinde yer alan açıklamaların tamamı bilgilendirme amaçlı olup, resmi tavsiye ve öneri niteliğinde kabul edilmemelidir. Erişim sağlayan ve işlem yapmak isteyen tüm kullanıcılara öncelikli olarak hukuki danışma almalarını tavsiye ederiz. Uzman avukatlarımızdan ayrıntılı bilgi almak için www.aremhukuk.com internet sitesi üzerinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.
