Last Updated on 5 Aralık 2020 by Yaşar Çelik
Tarihsel süreç boyunca gökyüzü ve gökyüzünün ardındakiler merak edilen bir konu olmuştur. Teknolojik imkanlar aracılığıyla gökyüzü, gök cisimleri, uzay gibi birçok hususta bilimsel bilgiler edinilmiştir. “Dünya dışında bir yere seyahat etmek ve orada yaşamak mümkün mü? Eğer mümkünse hangi koşullarda? Tam olarak nerede? Ve ne kadar süre?” gibi çeşitli sorulara cevap aranmıştır. Başta gökyüzünün ötesine gidip gelmek hayal olarak görülürken, bugün artık gerçekleştirilen ve daha fazlasının yapılabileceğini düşündüren bir noktaya ulaşılmıştır.
Tarihsel süreç içerisindeki bu değişim rüzgarları, turistik tüketiciyi ve haliyle turizmi de etkilemiştir. Bu doğrultuda, turistik tüketicilerin seyahat ve tatil ile ilgili beklentileri, istekleri, motivasyonları, düşledikleri ve arzuladıkları turistik deneyimler farklılaşmaya başlamıştır. Sınırları zorlayan, meraklı, maceracı ve yenilik arayışında olan kimseler, göksel seyahatlere karşı ilgi duymaya başlamıştır. Dolayısıyla bu durum uzaya yolculuk, uzay turizmi ve uzay turisti gibi kavramların gündeme gelmesine yol açmıştır (Akbaba ve Çokal, 2018: 401; Civelek ve Türkay, 2019: 961).
#TGilekeşfet önerisi: Uzay Gastronomisi: Geleceğin anahtarı uzayda ne yiyeceğiz?
Uzay turizmi nedir?
Uzay turizmine ilişkin yapılan çok farklı tanımlar bulunmakla birlikte; genel itibariyle, belirli bir amaç doğrultusunda (eğlence, iş vb.) dünya atmosferinin ötesine yapılan seyahatler olarak tanımlanabilir (Khan, 2015: 807). Bu tanım, her ne kadar uzay turizmini gökyüzünün ötesine geçiş boyutuyla ele alsa da, aslında uzay turizminin karasal boyutunun da olabileceği öne sürülmektedir. Bu argüman “Astro-turizm” olarak ifade edilmekte ve güneş tutulması, roket fırlatmaları ve yıldızları izleme gibi çeşitli aktiviteleri içerebileceği belirtilmektedir (Stimac, 2020).
Öte yandan uzay yolcuğuna katılan kimseler için “uzay turisti” kavramı kullanıldığı düşünülse de, uzay yolculuğunda yalnızca gözlem yapılmaması ve bilimsel bir arka planında (deneyler) var olması sebebiyle bazı özel gezginler tarafından bu terime pek sıcak bakılmamaktadır (Khan, 2015: 807). Bu açıdan, profesyonel uzay yolcuları (astronot vd.) ile diğer ticari uzay yolcuları arasındaki ayrımı ortaya koymak amacıyla “uzay uçuşu katılımcıları” (spaceflight participants) teriminin kullanımına da rastlamak mümkündür (Seedhouse, 2008: 2).
Haber önerisi: Türk ekibin yeni hedefi yakın uzay turizmi
Uzay turizmi neden önemli?
Uzay turizmine katılmak isteyen potansiyel kişiler olup olmadığını ortaya koymak amacıyla bir pazar araştırması yapılmıştır. Yürütülen bu araştırmaya göre, katılımcıların yandsınamaz bir bölümünün (%60) 15.000-20.000 ABD doları gibi bir ücret ödeyerek bu deneyimi yaşama konusunda istekli oldukları tespit edilmiştir (www.whatitcosts.com). Turizmin ekonomideki payı göz önünde bulundurulduğunda, yakın gelecekte uzay ile ilgili turizm etkinliklerinin bu anlamda katkılar sağlayabileceği ve önemli fırsatlar vaat ettiği söylenebilir.
Uzay turizminin sunduğu en önemli fırsatlardan biri haber değerinin yüksek olmasıdır. Böylelikle, hem yatırımcılar hem de halk olmak üzere geniş kitlerin ilgisini üzerine çekebilmektedir. Bunun yanı sıra, uzay turizmi yeni iş olanakları yaratma potansiyeli de taşımaktadır (Khan, 2015: 813).
Uzay ile ilgili yapılan çalışmalar ‘yaşam, evren, gezegen, dünya dışındaki canlılar’ gibi konularda bilginin ilerlemesine, daha çok şey öğrenilmesine ve büyük resmi birazcık da olsa daha iyi yorumlayabilme bakımından katkı sağlayacağı söylenebilir. Uzay turizminin gerçekleşmesi halinde katılımcılar kendi duygularını, düşüncelerini, deneyimlerini ve öğrendiklerini yakın çevresi ve dijital ortamlarda anlatarak başka kişilerinde bu konularda farkındalığının ve araştırma yapma isteğinin artması hususunda yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Daha öz bir deyişle, uzay turizmi ‘uzay’ ile ilgili konularda bilginin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlayabilir.
Haber önerisi: Uzay turizmi için yaklaşık 8 bin rezervasyon
Peki uzay turizmine katılımla ilgili ne gibi seçenekler, olasılıklar mevcut?
Uzay turizmine katılım ile ilgili iki farklı senaryo bulunmaktadır. Bu senaryolardan ilki, ‘fiziksel uzay turizmi’ dir. Bu turizm türünde turistler, uzay yolculuğuna bizzat, yani fiziksel olarak katılım göstermektedir. Bir diğer senaryo ise, ‘siber turizmi’dir. Günümüzde dünyanın bir ucundan diğerine fiziksel olarak ulaşım sağlamak veya seyahat etmek ile ilgili çok büyük bariyerler bulunmaması, gelecekte de böyle olacağı anlamına gelmemektedir. İklimsel değişiklikler, bulaşıcı hastalıklar, enerji kaynaklarının kıtlığı veya seyahatle ilgili çeşitli kısıtlamalar karşısında ‘fiziksel olmayan seyahatler’ (siber seyahatler) önemli hale gelebilir. Siber seyahat, bir destinasyona veya uzaya gitmeden teknoloji aracılığıyla simülasyon olarak deneyimlemesidir (Prideaux ve Singer, 2005).
Uzay turizmi sadece bir düş mü?
Uzay turizmi ile ilgili görüşler değerlendirildiğinde uzunca bir süre gerçekleşemeyeceğini söyleyen veya bir zaman sonra gerçekleşebileceğini iddia eden iki ayrı kutup bulunmaktadır. Başka bir deyişle, uzay turizminin bir taraf hayal/düş olarak kalma olasılığının daha yüksek olduğunu söylerken, diğer taraf gerçekleşeceğini düşünmektedir. Bu durumun gerekçelerini incelediğinde, Prideaux ve Singer (2005) en başta mali olarak külfetli olması, insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri, yasal ve güvenlik gibi başlıkların altını çizmektedir.
Çelişkiler
Cohen (2017) ise başka bir perspektiften yaklaşarak, uzay turizmi ile ilgili dört çelişkiden bahsetmektedir. Bunları kısaca incelemek gerekirse;
- İnsan ömrü, uzayın derinliklerini keşfedebilmek için sınırlıdır. Ayrıca, düzenlenecek gezilerin enerji ve ekonomik kaynakları zorlayacağı ve sürdürülebilirlik açısından sıkıntıya neden olacağı düşünülmektedir.
- Çoğunlukla uzay turizmi ‘macera turizminin’ bir uzantısı olarak değerlendirilse de, uzay turistlerinin pasif katılımcılar olması sebebiyle dünyadaki macera anlayışından farklılaştığı belirtilmektedir.
- Uzay gezilerinin ticari bir boyut kazanmasıyla, başlıca motivasyon unsurunu oluşturan (uzayın ağırlıksızlığını deneyimlemek, yücelik arayışı vb.) kültürel yapının bir süre sonra olağanlaşabileceği dile getirilmektedir.
- Henüz saflığını koruyan ve “bozulmamışlık deneyimi” vaat eden gök cisimlerinin, uzayla ilgili faaliyetler sonrasında tahrip olma riski bulunmaktadır.
Son olarak, her ne kadar mevcut bilgi ve teknolojiyle uzay turizminin şu an için gerçekleştirilmesi güçmüş gibi görünse de, merakının peşinden giden insanların bu hedefi gerçekleştirmenin bir yolunu bulmak için çabalayacağı söylenebilir…
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- Akbaba, Atilla, Zeynep Çokal (2018). “Uzay Turizmi.” Şu Kitapta: Turizmde Güncel Konu ve Eğilimler II (Ed. Şule Aydın, Mustafa Boz). Ankara: Detay Yayıncılık.
- Civelek, Makbule, Oğuz Türkay (2019). “Uzay Turizmine İlişkin Uluslararası Turizm Karikatürlerinin Göstergebilimsel Bir Analizi.” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 960-980.
- Cohen, Erik (2017). “The Paradoxes of Space Tourism.” Tourism Recreation Research, 42(1), 22-31.
- Khan, Manzoor Ahmad (2015). “Space Tourism.” International Journal of Multidisciplinary Research and Development, 2(3): 806-818.
- Prideaux, Bruce, and Petra Singer (2005). “Space Tourism—A Future Dream or a Cyber-tourism Reality?” Tourism Recreation Research 30(3): 27-35.
- Seedhouse, Erik (2008). “Tourists in Space: A Practical Guide.” Springer Science & Business Media.
- Stimac, Valerie (2020). What is Space Tourism? A New Definition. https://spacetourismguide.com/space-tourism-definition/ (Erişim Adresi: 27.11.2020).
- www.whatitcosts.com/go-to-space-cost-travel-tourism-prices/ (Erişim Adresi: 28.11.2020).
