Türkiye, hepimizin bildiği gibi turizm potansiyeli yüksek bir ülke. Ama aynı zamanda çoğunlukla deniz-kum-güneş turizmine de sıkışmış durumda. Tabii bölge bölge, şehir şehir öne çıktığı turizm kolları yok değil. Örneğin sağlık, kültür, termal, gastronomi, kongre ve M.I.C.E, kruvaziyer turizmi gibi… Evet, böyle bakınca niteliği tartışmaya açık olsa da ülkemizin sahip olduğu önemli turizm kolları var. Peki, bunlara bir yenisini daha eklemek neden mümkün olmasın? Sanatsal mimari yapılar ile… Mimarisiyle ünlü şehirler.
Hepimizin büyük bir acıyla uyandığı 6 Şubat depremleri (Kahramanmaraş merkezli 7.7 (Pazarcık ilçesi – 65 saniye) ve 7.6 (Elbistan ilçesi – 45 saniye) sonrası yaşadığımız ve yaşamaya mecbur bırakıldığımız binaların sağlamlığını sorgulamaya ve doğal afet yönetimine farklı bir bilinçle bakmaya başladık. Bu süreçte ben de yaşadığım şehrin yani İstanbul’un siluetini daha dikkatli bir şekilde gözlemledim. Sadece içinde yaşadığımız evlerle değil, hem tarihi miraslarımıza hem de geleceğimize ne kadar olumsuz bir mimari yaklaşımla zarar verdiğimizi bir kez daha fark ettim.
Bir yanda asırlarca ayakta kalmış, mimari üsluplarıyla halen gözlerimizi kamaştıran tarihi yapılar bir yanda 21. yüzyıl çağına ve Türkiye’sine yakışmayan binalar ve yapılmakta olan inşaatlar… Tabii ki önceliğimiz huzurla uyuyabildiğimiz, güvenli ve sağlam yapılarda kalmak ve inşa etmek. Bilimin ışığında, bilim insanlarının gösterge ve yönergeleriyle hem altyapı hem de şehirlerimizin yapı stokunu deprem dirençli hale getirmek. Mimarisiyle ünlü şehirler.
Yazıdaki Başlıklar
Dünyada ilgi çekici fütüristik mimari yapılar
‘Asrın felaketiyle’ dolaylı olarak tekrar gün yüzüne çıkan, görüntüsü ticari amaçtan uzak “sanatsal mimari yapı turizmi” fikrime geri dönmek ve dünyadaki şu örnekleri sunarak bu düşüncemi açıklamak istiyorum:
1- Dans Eden Ev (Dancing House) ve Guggenheim Müzesi
Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’ın şehir merkezinde Torontolu Mimar ve Tasarımcı Frank Gehry tarafından tasarlanan Dans Eden Ev (Dancing House), 1992-96 yılları arasında tamamlandı. Hollywood’un 1930’lu yıllardaki ünlü dans eden çifti Fred Astaire ve Ginger Rogers’ı andırdığı için Dans Eden Ev isminin verildiği yapı, postmodern mimarinin önemli örneklerinden biri. Binaları dans ettiren mimar Gehry’in tabii bir tek bu eseri yok: Los Angeles’taki Walt Disney Konser Salonu’nu, İspanya’nın Bilbao kentindeki Guggenheim Müzesi’ni tasarlayarak birçok ödül alan ünlü mimar, 1989 yılında aldığı Pulitzer Ödülü’nün de sahibidir. Mimarisiyle ünlü şehirler.
2- Bakü’nün Mimari Şaheseri: Haydar Aliyev Kültür Merkezi
Azerbaycan’ın bu etkileyici yapısı, sadece ülkenin mimari mükemmeliyetini ve tasarım anlayışını sergilemekle kalmıyor, aynı zamanda dünyaca ünlü mimar Zaha Hadid’in hayranlık uyandıran yeteneğinin de bir temsili olarak kabul ediliyor. Keskin ve kavisli hatlarıyla fiziksel sınırları zorlayan bir görüntüye sahip olan bu mimari mucize, sadece estetik değer sunmuyor, çeşitli kültürel etkinlikler ve uluslararası toplantılar için de ideal bir mekan oluşturuyor. Eski Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev’in adını taşıyan bu kültürel kompleks, onun imzasından esinlenerek tasarlanmış. Azerbaycan’ın ulusal mirasını ve kültürel kimliğini öne çıkaran bu saygın kültür merkezi, 10 Mayıs 2012’de kapılarını ziyaretçilerine açarak milyonlara ev sahipliği yapıyor.
3- Galaxy Soho
Çin’in başkenti Pekin’de yer alan eğlence ve alışveriş merkezi Galaxy Soho, 2009-2012 yılları arasında inşa edildi. Dünyaca ünlü mimar Zaha Hadid tarafından tasarlanan bu yapı, “sonsuz kıvrım” mantığından esinlenilerek yaratıldı.
4- Akıllı Yumurta (Cybertecture Egg)
Hindistan’ın Mumbai şehrinin kalbinde konumlanan siber mimarinin yeni tasarımının öncüsü bu yapı, Mimar James Law Cybertecture imzası taşıyor. Yaşamın gelişimi, ekosistem gibi kavramlardan ilham alan yumurta şeklindeki bu ofis binası; ikonik mimari, çevre tasarımları, akıllı kontrol sistemleri ve evrimsel mühendislik kombinasyonu ile yaratıldı.
5- Kunsthaus Graz (Graz Sanat Müzesi)
Avusturya’nın Graz kentinde Mur nehrinin kenarında 2003 yılında Peter Cook ve Colin Fournier tarafından kurulmuş olan Londralı mimarlık ofisi CRAB Studio tarafından tasarlanan yapı, şehir sakinleri tarafından ‘arkadaş canlısı uzaylı’ olarak nitelendirilen bir kültür merkezi.
6- Futuroscope
Fransa’nın Poitiers şehrinde bulunan; multimedyaya, görsel-işitsel tekniklere ve sinematografik detaylara dayanan bir eğlence parkı olan yapının tasarımlarına mimar Denis Laming öncülük etti.
7- Atomium
1958 yılında kendisinden Brüksel’deki Expo’58 Dünya Fuarı için Belçika’yı sembolize edecek ve ses getirecek bir yapı tasarlanması istenen Belçikalı mühendis André Waterkeyn, demirin kristal kafes yapısından esinlenerek, onun 165 kez büyütülmüş hali olan Atomium’u ortaya çıkardı. Atomium, tahmin edilenden çok daha fazla ilgi görerek şu an Brüksel’in en çok turist çeken sembolü haline geldi.
Mimarisiyle ünlü şehirler
Yukarıdaki eserlerin yanı sıra Brasilia Katedrali, Burj Khalifa (Burç Halife), Tac Mahal, La Sagrada Familia, Notre Dame Katedrali, Sidney Opera Binası, Weismann Art Museum, Walt Disney Concert Hall, Louvre Piramidi bu listeye dahil olabilecek sanatsal mimari yapılardan sadece birkaçı.
Dünyada saymakla bitiremeyeceğimiz bu yapılara ek kent mimarisi ile ünlü şu şehirleri de eklemek mümkün: Amsterdam (Hollanda), Prag (Çekya), Strazburg (Fransa), Brugge (Belçika), Viyana (Avusturya), Milan (İtalya), Barselona (İspanya).
İstanbul sanatsal mimaride nerede?
Global bir metropol haline gelen İstanbul’da ise hali hazırda ilgi çeken yapılar; geçmiş dönem eserleri olan Ayasofya, Dolmabahçe Sarayı, eski Kız Kulesi (Eylül 2021 tarihinden beri restorasyon sürecinde olan kule, 2023 Mayıs ayında açılması bekleniyor.), Galata Kulesi, birisini söylesek diğerinin hatırı kalacağı kasırlar ve camiler, Balat-Kuzguncuk ve Arnavutköy ile Bebek arasındaki renkli evler…
Yola bu amaçla çıkıldığı söylenen yeni Atatürk Kültür Merkezi, Taksim Camii, Çamlıca Kulesi ise bence ‘sanatsal mimari yapı’ fikrini karşılayabilmiş değil. Bahsi geçen bu yapılar sanıyorum öncelikli olarak mimari üslupları için değil, inanç ve kültür turizmi için ziyaret ediliyor. Ama ifade etmek istediğim; salt sanatsal mimari yapılar ve bu amaçla gerçekleştirilecek salt turistik ziyaretler.
Siz Türkiye’de 21. yüzyıl teknolojisiyle üretilmiş, sanatsal mimari üslupla birleşen ve yüzyıllara meydan okuyacak bir yapı biliyor musunuz?
Neden fütürist ve sanatsal mimari yapılar inşa etmeyelim?
- Sadece bu mimari yapıları görmek isteyen bir turist kitlesi neden olmasın?
- Neden geleceğe günümüz teknolojisiyle yüzyıllara meydan okuyan sanatsal değeri yüksek eserler bırakmayalım?
- Neden 21. yüzyıl Türkiye’si bu tür yapılar inşa etmesin?
- Neden hala ve sadece geçmiş dönem eserlerimizle övünelim?
- Neden dünya çapında ödüller alan sanatsal mimarlar yetiştirmeyelim?