Bugün yüzyıllardır ticaretin değişmeyen noktası Eminönü’ndeyiz. Geçmişte de günümüzde de telaşlı kalabalıkların alışveriş adresi olan Eminönü, tarihi havayı soluyabileceğiniz en güzel çarşı ve hanlara sahip. Bundandır ki semtin geçmişte “şarkın ticaret merkezi” olarak adlandırılması da asla bir tesadüf değil. Eminönü hanlar.
Beni olduğum yerden İstanbul’un en kalabalık yerine götürecek yegane şey elbette fotoğraflayabileceğim farklı dokulara sahip eksantrik mekanlar. E, Eminönü’nde de bundan bol ne var? Kimisinde Küba’nın renkli sokaklarında, kimisinde postmodern bir film setinde, kimisinde de moda dergisi çekimindeymişim gibi hissettim. Elbette yer yer üzüldüğüm ve sitem ettiğim anlar yaşamadım değil. Tabii bunların hepsini aşağıda detaylı bir şekilde ele alacağım.
Toplu taşıma ya da özel aracınızla ulaştığınız İstanbul Üniversitesi’nin Sahaflar Çarşısı’na çıkan bölümünü kendinize başlangıç noktası olarak aldığınızda aşağıdaki sıralamayla rahatlıkla bu yerleri gezebilirsiniz. Artık 7’si han 4’ü çarşı olmak üzere 11 yerin bulunduğu listeye geçebiliriz. Bu arada ilginizi çektiyse Hikayeleriyle Beyoğlu’nun tarihi 8 pasajı yazıma da göz atabilirsiniz. Fotoğrafların üzerine tıklayarak pasajları daha geniş açıyla görebilir, daha fazlası için @fotokusagi instagram hesabımı takip edebilirsiniz.
1- Sahaflar Çarşısı
İstanbul’un en eski kitap çarşısı olan Sahaflar Çarşısı’nın bir kapısı İstanbul Üniversitesi’ne diğer kapısı Kapalı Çarşı’ya açılır. Günümüzde 20’nin üzerinde dükkana ev sahipliği yapan çarşı Osmanlı döneminde medrese öğrencilerinin yararlandığı bir yer imiş. Çarşı bir zamanlar Türk romancılarının da uğrak noktalarından biriymiş. Örneğin İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde dersler veren Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur romanında Mümtaz karakteri ekseninde burayı mekan unsuru olarak kullanmış. 15. yüzyıldan bugüne uzanan tarihi-kültürel mirasın izleri; bir zamanlar eski kitaplar, el yazması eserler, eski gazete ve dergilerde hayat bulsa da eğitim sistemindeki dönüşüm sonrası bibliyograf özelliklerini kaybeden buradaki sahafların artık ağırlıklı olarak üniversite hazırlık kitapları, yabancı dil eğitimi için kitap ve setlere ev sahipliği yaptığı görülebilir. Cumartesi dahil hafta içi her gün 08.00-19.00 saatleri arasında hizmet veren çarşı, pazar günü ziyaretçilere kapalı.
2- Kapalıçarşı
Tarihi 15. yüzyıla, Bizans dönemine kadar uzanan Kapalıçarşı; Beyazıt, Nuruosmaniye ve Mercan semtlerinin ortasında yer alıyor. Dünyanın en büyük çarşısı ve en eski kapalı çarşılarından biri olan Kapalıçarşı, yaklaşık 4 bin dükkâna ev sahipliği yapıyor. Günün her saatinde hareketli ve kalabalık olan çarşıda bir şey almadan dönmeniz neredeyse imkansız. Ama bu imkansızı başaran benim gibiler hariç. (: 11 ana giriş kapısı bulunan çarşıda otantik çanta, halı, mücevher, kıyafet ürünlerinden hediyelik ve dekoratif eşyalara ve hemen hemen hiçbir yabancı turistin almadan dönmediği Türk lokumu (Turkish Delight), kuruyemiş gibi gastronomik ürünlere kadar her şeyi bulabilirsiniz.
3- Zincirli Han
Kapalıçarşı’nın Mercançıkmazı veya Mahmutpaşa Kapısı’ndan giriş yaptığınızda tarihi 1700’lü yıllara dayanan Zincirli Han’ı gösteren bir tabela ile karşılaşacaksınız. Giriş katındaki avlusunda bulunan asırlık bir ağaç ve çeşmesi ile sağlı sollu çevrelenmiş kuyumcu ustalarının satış dükkanları sizi karşılıyor. Atölyelerin bulunduğu üst katta ise hanı fotoğraflamak için farklı bir açı elde edebilirsiniz. Zincirli Han’ın kiremit rengi duvarlarına ve yeşil panjurlu pencerelerine hayran kalacaksınız.
4- Rococo Han
İşte geldik yukarıda da postmodern benzetmesini yaptığım Rococo Han’a. Yenilenerek modern bir yüze sahip olan han; Taya Hatun, Tığcılar Sokak’ta yer alıyor. 5 kattan oluşan hanın merdivenleri başta olmak üzere mimari yapısı da oldukça farklı. Hana girer girmez düşündüğüm ilk şey ise “Bunca zamandır neden böyle bir yerde sanat filmi çekilmez?” sorusu oldu. Belki bu yazımdan sonra Rococo Han’ı güzel bir film sahnesinde görürüz, kim bilir. Bu arada altın ve gümüş dükkanlarının bulunduğu hanı fotoğraflarken dükkan çalışanlarının veya sahiplerinin sorgulayıcı bakışlarına maruz kalabilirsiniz. Ayrıca benden size küçük bir tüyo; güneşli bir günde öğlen vakitlerinde gittiğinizde hana düşen gün ışığı çekeceğiniz fotoğrafları benzersiz kılabilir. Tabii biraz da tarzınızı yansıtan bir filtre ile! (:
5- Büyük Yeni Han
Şimdi sıra Küba’nın renkli sokaklarına benzettiğim aynı zamanda afro tarzı bir moda dergisi çekimindeymişsiniz gibi fotoğraflar çekilebileceğiniz bir yerdeyiz. İstanbul Suriçi Mahmutpaşa Çakmakçılar Yokuşu, Sandalyeciler ve Çarkçılar Sokakları arasında yer alan Büyük Yeni Han, 1764’te Sultan 3. Mustafa tarafından Mimar Mehmet Tahir Ağa’ya yaptırılmış. Düzgün olmayan bir dikdörtgen plana sahip olan han üç katlı ve iki avluludur. Birçok oda ve dükkanın yer aldığı han, yapıldığında sarraf dükkanlarına ev sahipliği yapmıştır. Hatta ticaret sicil kayıtlarına göre Emekli Sandığına bağlı olan günümüzde bulunmayan memurlara borç veren bir kuruluş olan “Emniyet Sandığı” da burada açılmıştır. Bankalar Caddesi’ndeki hanların yapılmasından sonra sarraflar buradan ayrılmışlardır. I. Dünya Savaşı’ndan sonraki işgal yıllarında bir müddet işgal kuvvetlerinin karargâhı olarak da kullanmıştır. Günümüzde ise hanın bakımsız ve orada bulunan insanlar tarafından oldukça hor kullanıldığı görülebilir. Ben elimden geldiğince estetik kısımları fotoğraflamaya çalıştım.
6- Diri Han
Şimdi size “iyi ki gitmişim, görmüşüm” dedirtecek bir handa sıra. Toplam 10 katı ve sarmal merdivenleri ile fotoğraf tutkunları için muhteşem bir görsel atmosfer sunan Diri Han, Eminönü’nde Hocahanı Sokak’ta yer alıyor. Sosyal medyada bu hanı gösterecek bir videoda neden siz üretmeyesiniz ki? Tabii size “burada fotoğraf çekmek yasak” diye bağıran, dağarcığında bundan başka cümle öbeği olmayan huysuz esnaflara denk gelmezseniz. (: Ama siz yine de gidin, görün ve esnafına aldırmayın. Bu arada hanın en üst katı botanik bahçesi gibi. Bunu kim yapmış bilemiyorum ancak böyle bir ambiyansı yaratan kişiler “fotoğraf” deyince size “kışt” diyenlerle aynı insanlar olamaz herhalde?…
7- Şark Han
Rıza Paşa Yokuşu, Vasıf Çınar Caddesi’nde yer alan Şark Han, bir hediyelik eşya cenneti. Mağazalardaki ev aksesuarları ve hediyelik ürünlerin çoğunun toptan ve perakende satış yeri olan handa sıkı pazarlıklar yapıp birbirinden güzel züccaciye ürünleri satın alabilirsiniz. Şapkalar, mumlar, biblolar, çerçeveler, söz, nişan ve düğün için sunumluklar, elektronik eşyalar, dekoratif ürünler ve çok daha fazlası sizi bekliyor. Ben gezerken bu güzel ürünlerin içinde resmen kayboldum. (:
8- Tahtakale Çarşısı
Herkesin kendine göre bir şey bulabildiği ender yerlerden birisi olan Tahtakale, Mısır Çarşısı’nın güneybatısında, Rüstem Paşa Camii ve turistik Hasırcılar Caddesi arasında konumlanıyor. Bijuteri, saat, oyuncak, hobi malzemeleri satan dükkanlar ve birçok esnafın ürün temin ettiği Tahtakale toptancılarına da ev sahipliği yapan bu yerde aradığınız ürünü piyasaya göre daha uygun fiyatlara bulmanız mümkün. Ama Kapalıçarşı, Mısır Çarşısı gibi yoğun ve kalabalık olduğunu söylemeden geçmeyeyim.
9- Beta Yeni Han
Tahtakale’nin kalabalık ortamına rağmen Kuru Kahveci Han’a ısrarla ilerlediğim yol üstünde denk geldiğim Beta Yeni Han, listemde yoktu. Fakat bu hoş rastlantı olmasaydı nasıl bir güzelliği atlamış olacaktım bilemiyorum. Kapısından içeriye bakar bakmaz ilk bakışta beni etkileyen sakin atmosferi oldu. Tarihte sırasıyla Emin Han, Tahmis Han, Hasırcılar Han ve Yeni Han adlarını almış olan han, Beta Gıda’nın özüne ve ruhuna sadık kalarak gerçekleştirdiği renovasyon çalışmalarıyla bugünkü haline ulaşmış. Beta Yeni Han’daki ziyaretinizde cam tavan, sağ ve sol cephesini saran şirin satış dükkanlar ve yemek mekanları ile güzel vakit geçireceksiniz.
10- Kourou Kahvedji Han
Eminönü’nde Tahmis Caddesi ile Çiçek Pazarı Sokağı arasında konumlan bu han ise 1912 tarihinde yapılmış. Çeşit çeşit kahve kokuları eşliğinde 20. yüzyıl mimarisi örneklerinden olan hanı yakından keşfettiğinizde burasının bir kahveci dükkanı olmadığını anlayacaksınız. İçerisinde ambalaj, mutfak malzemeleri gibi ürünlerin satıldığı toptancı dükkanlarının yer aldığı 5 katlı hanın harap halde olduğunu ziyaretiniz esnasında görebilirsiniz. Hatta kamuya açık olan bu handaki esnafların bu “tarihi yapıyı görmek ve fotoğraflamak” isteyenlere karşı takındığı sert tavırlarına maruz kalabilirsiniz. Kourou Kahvedji Han ifadesi nereden geliyor diye soracak olursanız; hanın harf devriminden önce inşa edilmiş olması diyebiliriz. O dönemlerde Osmanlıca bilmeyen yabancılar için Osmanlıcayı Latin harfleri ile yazmak sık rastlanan bir durumdur. Eminönü hanlar, Eminönü hanlar, Eminönü hanlar.
Bilirsek, Koruruz!
Kültür envanterlerimizin yanlış ellerde kalması, bakımsız ve ilgisiz bırakılması tarihimizin zamanla yok olmasına neden olmaktadır. Bu listede yer alan hanlar ve çarşılar İstanbul’da mimari turizme örnek olacak ve Kültür ve Turizm Bakanlığı himayesi altında pilot bölge olarak kullanılabilecek en güzel yerler olabilir. İvedilikle kültür envanterlerimize sahip çıkmalı ve koruyucu politikalar geliştirmeliyiz. Daha çok öğrenirsek daha çok biliriz daha çok bilirsek daha çok koruruz… Türkiye’de mimari turizm yapmak mümkün mü? yazımı linkten okuyabilirsiniz.
11- Mısır Çarşısı
Yeni Cami’nin arkasında ve Çiçek Pazarı’nın yanında konumlanan Mısır Çarşısı ise İstanbul’un en eski kapalı çarşılarından. Osmanlı Padişahı IV. Mehmet’in annesi Hatice Turhan Sultan tarafından yaptırılan çarşının, dönemin çarşılarının aksine yapımında moloz taş, kesme taş ve tuğla kullanılmış. İlk yıllarda Yeni Çarşı ve Valide Çarşısı olarak anılan yapı, 18. yüzyıldan itibaren halk arasında Mısır Çarşısı olarak anılmaya başlanmış. Nedeni; çarşının, Kahire’den yani Mısır’dan alınan vergilerle yapılması. Güneydoğu Asya, Hindistan ve Mısır’dan gelen baharatlar, İpek Yolu’nun en önemli noktası olan İstanbul’da, Avrupa’ya buradan dağıtılırdı. 6 kapıya sahip olan çarşıda kuyumculardan aktarlara, baharatçılardan lokumculara, şarküterilerden hediyelik eşyaya kadar farklı ürünler satan 86 dükkan bulunuyor. Çarşı 08.00-19.30 saatleri arasında hizmet veriyor. 29 Ekim ve tüm dini bayramlarda ise kapalı oluyor. Eminönü hanlar, Eminönü hanlar, Eminönü hanlar.
Listelediğim bu favori yerlerden siz, en çok hangisini sevdiniz?
Geçmişten Günümüze: Eminönü Hanlar Bölgesi
Eminönü’nde yer alan hanlar tabii ki sadece bu listede olanlardan oluşmuyor. Eminönü’ne gittiğinizde dilerseniz aşağıdaki şu hanları da ziyaret edebilirsiniz:
- Zindan Han
- Kızıl Han
- Burmalı Han
- Büyük Çukur Han
- Balkapanı Hanı
- Sabuncu & Leblebici Han
- Büyük Valide Han
- Büyük Yıldız Han
- Çuhacı Hanı
- Kuveloğlu Han
- Giritli Mustafa Paşa Han
- Vezir Han