Last Updated on 2 Ekim 2023 by Turizm Günlüğü
Avrupa’nın en büyük ve dünyanın en büyük ikinci ahşap binası olarak inşa edilen fakat inşa edildiği tarihten günümüze dek yüzü gülmemiş Büyükada Rum Yetimhanesinin sıra dışı bir hikâyesi bulunmaktadır. (Adalar Belediyesi, 2021).
İsa Tepesi’nde Yükselen Umutsuzluk: Büyükada Rum Yetimhanesi ve Eleni Zarifi’nin Kahramanlığı
Büyükada’nın en güzel yeri olarak nitelendirilen İsa tepesinde konumlanmış yetimhane 1898 yılında Kont Moris Bostari başkanlığındaki Fransız bir şirket tarafından otel olarak inşa edilmiş fakat dönemin hükümetinden gerekli ruhsat ve izinleri alamadığı için binayı satılığa çıkartmak zorunda kalmıştır. Bu durumu fırsat bilen dönemin Patriği II. Yoakim, zengin ve sözü geçen bir hanımefendi olan Eleni Zarifi’yi binayı satın alması için ikna etmiş ve 370 altına binayı Fransız şirketten almasını sağlamıştır. Daha sonraki zamanlarda Eleni Hanım tarihin sayfalarında yetimlerin annesi olarak anılmaya başlamıştır. (NeredeKal, 2018).
Prinkipos Otelinden Rum Yetimhanesine Dönüşüm: 1902’de Başlayan Hizmet Macerası
Bir otel olsaydı Prinkipos otel adını alacak bu yapı 1902 yılında devir teslim muamelesi yapılarak çıkarılan bir fetva ile Rum Yetimhanesi olarak hizmet vermeye başlamıştır. (Adalar Belediyesi, 2021).
Büyükada Rum Yetimhanesi: I. Dünya Savaşı ve Sonrasındaki Zorlu Yıllar
1915 yılına kadar her şey güzel giderken I. Dünya savaşının yıkıcı etkilerinden ötürü ittihat ve terakki hükümetinin yetimhaneye el koyması ile daha farklı bir süreç başlamıştır. Önceleri kuleli askeri okulu öğrencileri daha sonra ise Türkiye’nin savaşta müttefiki olan Alman askerleri yetimhaneye yerleştirildi. Son olarak ise işgalci kuvvetler tarafından gönderilen Rus göçmenler yetimhanede bir süre misafir oldular. Rus göçmenlerin misafir oldukları sırada savaş şartlarının iyice kötüleşmesi ile birlikte ısınmak amacıyla yetimhanenin bazı yerlerinin sökülüp yakıldığı da bilinmektedir. Savaş sonrası Rumlar yetimhaneye geri döndüğünde ise tahrip olmuş ve bıraktıkları hallerinden uzak bir yer ile karşılaştılar. Fakat o yıllarda Rum tebaasının yetimhaneyi onartacak maddi imkânları olmadığı için yetimhanenin faaliyette olduğu son güne kadar yani 20 Nisan 1964’e kadar yetimhane o haliyle hizmet vermeye devam etmiştir.
Büyükada Rum Yetimhanesi’nin Kapanışı: Yangın Tehlikesi mi, Siyasi Değişim mi?
Yetimhanenin kapatılması ile ilgili ortaya atılan nedenler net olmamakla birlikte görünür neden olarak yetimhane binasının tamamen ahşap olmasından ötürü yangın çıkma riskinin yüksek olması ifade edilirken arka plandaki neden olarak ise Kıbrıs’ta yaşanan olaylar, İstanbul’da Rumların sınır dışı edilmesi, banka hesaplarına ve mülklerine el konulmasından ötürü yetimhanenin de faaliyetlerinin durdurulduğu düşünülmektedir (Independent, 2019).
Büyükada Rum Yetimhanesi’nin Aniden Kapanışı: 1964’te Değişen Hayatlar
21 Nisan 1964 tarihinde Vakıflar Genel Müdürlüğünün yetimhaneyi ansızın kapatma kararı doğrultusunda yetimhanede kalan 177 çocuğun hayatı 2 gecede değişmiş ve daha birkaç gün önce bahçesinde koşan ve sıralarında oturan bu çocuklar bir aceleyle Büyükada’da bulunan kilise ve manastırlara yerleştirilmiştir. Böylece aslında hiç tahmin etmeden 21 Nisan 1964 tarihinde Büyükada Rum Yetimhanesi son öğrencilerini bir daha geri dönmemek üzere uğurlamıştır (BBC Türkçe, 2020).
Büyükada Rum Yetimhanesi: Hukuki Mücadele ve Kültürel Mirasın Yeniden İhyası
Sonraki yıllarda birbiri ardına açılan davaların sonuçsuz kalması neticesinde 2003 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’e başvurulmuş ve geçen 4 senenin ardından 2007 yılında dava kazanılmıştır. 1964’e kadar ayakta kala Yetimhanenin tapusu 2010 yılında Patrikhaneye geri iade edilmiştir. Bu gelişmelerin yanında Europa Nostra ve Avrupa Yatırım Bankası 2018 yılında yetimhaneyi “Avrupa’nın tehlike altındaki kültürel miras alanları” listesine almıştır. Patrikhanenin yeniden mülkiyet hakkını ele alması ile birlikte yapıda restorasyon çalışmaları için ilk adım atılmış ve ayrıca yetimhanenin çizim rölevesini İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) iştiraki BİMTAŞ’ın yapacağı da gündeme gelen son gelişmeler arasında yer almaktadır (BBC Türkçe, 2020).
Emre Can Fişenk – Kırklareli Üniversitesi – Sosyal Bilimler Enstitüsü – Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı – Tezli Yüksek Lisans Mezunu
KAYNAKÇA
http://www.adalar.bel.tr/ilcemiz-sayfasi/detay/286/buyukada-rum-yetimhanesi.html (Erişim Tarihi: 24.04.2022).
https://tr.pinterest.com/pin/654429389591132845/ (Erişim Tarihi: 25.04.2022).
https://www.neredekal.com/blog/buyukada-rum-yetimhanesinin-etkileyici-hikayesi/ (Erişim Tarihi: 26.04.2022).
https://www.indyturk.com/node/95341/haber/55-y%C4%B1ll%C4%B1k-bir-%C3%B6ks%C3%BCzl%C3%BCk-hik%C3%A2yesi-b%C3%BCy%C3%BCkada-rum-yetimhanesi (Erişim Tarihi: 26.04.2022)
https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54401378 (Erişim Tarihi: 26.04.2022).
