Last Updated on 28 Şubat 2024 by Turizm Günlüğü
Tarih boyunca insanlık, birçok bulaşıcı hastalıklar nedeniyle büyük salgınlarla karşı karşıya kalmış ve bu salgınlar, toplumların yapısını, tarihini ve hatta coğrafyasını derinden etkilemiştir. Bu salgınlar arasında öne çıkanlar, sadece yayıldıkları dönemdeki ölüm ve yıkım ile değil, aynı zamanda bıraktıkları kalıcı etkilerle de tarihin akışını şekillendirmiştir. İşte tarihte yaşanmış en büyük salgın hastalıklar ve onların insanlık üzerindeki etkileri:
Antonin Vebası (165-180) ve Justinianus Vebası (541-549)
Milattan sonra 165 yılında, Roma İmparatorluğu’nu etkisi altına alan Antonin Vebası, tahminen 5 milyon insanın ölümüne neden oldu. Çiçek veya kızamık virüsü kaynaklı olduğu düşünülen bu salgın, imparatorlukta geniş çaplı nüfus kaybına yol açarak, askeri ve ekonomik olarak Roma’nın zayıflamasında önemli bir rol oynadı.
Justinianus Vebası ise 6. yüzyılda Bizans İmparatorluğu’nda baş gösterdi ve tüm Akdeniz havzasına yayıldı. 25 milyon insanın ölümüne neden olarak tarih boyunca bilinen ilk büyük veba salgını olarak kayıtlara geçti. Ekonomik ve sosyal yapıda derin izler bırakarak, Avrupa’nın Karanlık Çağlara girmesinde etkili oldu.
Okuma Önerisi: Netflix’te İzlemeniz Gereken Salgın Temalı 5 Dizi
Kara Ölüm / Kara Veba (1347-1351)
Avrupa, Asya ve Afrika’yı kasıp kavuran Kara Ölüm, tarihte kaydedilmiş en ölümcül salgınlardan biridir. Nüfusun yaklaşık üçte birinin ölümüne neden olan bu veba salgını, 75-200 milyon insanın hayatına mal oldu. Feodal sistemde çatlaklar oluşturarak, Avrupa’da sosyal ve ekonomik değişimlere zemin hazırladı.
Hasta olan kişilerin bedenlerinin öldükten sonra kısa süre içinde mor-siyah renk alması nedeniyle kara ölüm olarak adlandırılan hastalığın yaygınlaşmasında rol oynayan en büyük etkenler; köylülerin çok fazla çocuk yapmaya başlamasıyla artan nüfus oranı, temizlik ihtiyacının bir erdem olarak görülmemesi, kilise çevresindeki kirliliğin kutsallık olarak görülmesi ve Aziz Jerome’un İsa’nın karnında bir kez yıkanmış olmayı yeterli bularak bir daha yıkanmaya gerek duyulmadığını söylemesi, tarım amacıyla batakların kurutulması, dik yamaçların ve ormanların tarım alanı haline getirilmesi, iklim değişikliği, Moğol göçü ile birlikte mikrobu taşıyan pirelerin önce Çin’e sonra Avrupa’ya yayılması, bilimsel gelişmelerin ve sağlık imkanlarının yetersizliği olarak sıralanabilir.
1817 Kolera Salgını
19. yüzyılın en ölümcül hastalığı olarak kabul edilen kolera, ‘vibrio cholerae’ adlı bakterinin sebep olduğu bir bağırsak enfeksiyonudur. 1817’de Hint Okyanusu çevresinde ve Asya’da ortaya çıkan hastalık, kısa sürede tüm dünyaya yayılmış; Japonya, Moskova, Berlin, Paris, Londra ve 1881’de Osmanlı Devleti’nde dahil olmak üzere birçok yerde görülmüştür. Balkan Savaşları’nda da büyük zayiatlara yol açmıştır.
Kolera, Hindistan’da Ganj Nehri’nin kutsal kabul edilmesi ve hijyenik olmayan koşullarda kullanılması, ayrıca bölgenin iklim şartlarının bakterinin üremesine uygun olması gibi nedenlerle uzun yıllardır var olmuştur. Hastalığın yayılmasında Hindistan’ın artan nüfusu, ticaret yolları ve İngiliz sömürgeleri gibi faktörler etkili olmuştur. İngilizlerin ticaret yollarıyla Avrupa’ya taşıdığı kolera, Bengal ve Nepal’den Afrika’ya, Seylan, Güney Doğu Asya ve Japonya’ya kadar geniş bir coğrafyayı etkilemiş, 19. yüzyılda 6 büyük kolera pandemisine daha yol açmıştır. Bu pandemiler, genellikle Hindistan’dan Avrupa’ya ulaşan yolları takip etmiştir.
Çiçek Hastalığı
Çiçek hastalığı (variola), insanlık tarihindeki en ölümcül hastalıklardan biri olarak kabul edilir ve Variola virüsü tarafından sebep olunur. Yüksek ateş, yorgunluk, şiddetli baş ağrısı ve karakteristik deri döküntüleri ile kendini gösterir. Hastalık, döküntülerin oluşturduğu kabarcıklar ve irin dolu yaralar nedeniyle enfekte olan kişiyi ölüme kadar götürmektedir. 1967’de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından başlatılan küresel aşı kampanyası sonucunda, çiçek hastalığı 1980’de tamamen eradike edilmiştir. Bu, insanlık tarihinin bilinen ilk ve tek tamamen eradike edilen bulaşıcı hastalığıdır. Çiçek hastalığının eradikasyonu, modern tıbbın en büyük başarılarından biri olarak kabul edilir. 1980’de sona erene kadar çiçek hastalığına bağlı olarak yaklaşık 56 milyon kişinin hayatını kaybettiği tahmin ediliyor.
Okuma Önerisi: Netflix’te İzlemeniz Gereken Salgın Temalı 5 Dizi
1914 İspanyol Gribi
1914 – 1918 yılları arasında dünya genelinde 50 milyondan fazla insanın ölümüne neden olan İspanyol Gribi, modern tarihin en ölümcül salgınlarından biridir. H1N1 influenza A virüsü tarafından kaynaklandığı belirlenen bu salgın, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında hızla yayıldı. O dönemdeki medya sansürü nedeniyle İspanya’da daha fazla rapor edilmiş olması, “İspanyol Gribi” isminin kullanılmasına yol açtı.
İspanyol gribinin ilk ortaya çıktığı yer hakkında çeşitli görüşler bulunmaktadır; Bir teori, gribin Çin’in Guandong şehrinde ortaya çıktığını ve 1900’lerdeki 400 milyonluk nüfusuyla grip salgınlarına sıkça maruz kalan Çin’den Avrupa’ya ticaret yoluyla taşındığını öne sürer. Bir başka görüş ise, I. Dünya Savaşı sırasında sömürge ülkelerden Avrupa’ya getirilen yaklaşık 50,000 askerin hastalığı taşıdığı ve böylece salgının yayıldığı yönündedir. Bu askerlerin Annam zatürresi gibi yerel hastalıkları Avrupa’ya taşıdığı düşünülmektedir. Ayrıca, savaş esnasında kullanılan 150.000 ton zararlı kimyasal gazın (klor ve fosken gibi) da salgına katkıda bulunduğu belirtilir. İspanyol gribine neden olan H1N1 virüsünün insan vücuduna tam olarak uyum sağlayamaması, virüsün zamanla daha ölümcül hale gelmesine ve pandeminin üç aşamada gerçekleşmesine yol açmıştır. Salgın ilk olarak 1918 Mart’ında başlamış, bir süre sonra kaybolmuş ve 1919’da yeniden ortaya çıkmıştır.
HIV/AIDS Pandemisi
1981 yılında keşfedilen HIV virüsü, o zamandan bu yana milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine neden olan küresel bir sağlık krizine yol açtı. Özellikle Afrika kıtası, bu virüsten en çok etkilenen bölgeler arasında yer alıyor. İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü’nün (HIV) yol açtığı Edinimsel Bağışıklık Eksikliği Sendromu (AIDS) pandemisi, sağlık sistemleri üzerinde derin etkiler bırakarak, küresel sağlık politikaları ve araştırmalarında önemli değişikliklere neden oldu.
SARS ve Domuz Gribi
2000’li yıllar, SARS ve domuz gribi salgınları ile hatırlanmaktadır. SARS salgını, 2002 ve 2003 yıllarında Hong Kong’da başlayıp dünya geneline yayılarak 775 kişinin ölümüne neden olmuş ve 37 ülkeyi etkilemiştir.
2009 yılında ortaya çıkan domuz gribi ise, ilk olarak Meksika’da görülmüş ve dünya geneline yayılarak 18.500 kişinin hayatını kaybetmesine yol açmıştır. Bu salgın sonrasında aşı ve ilaç geliştirilmesiyle etkisi azalmıştır. Domuz gribi salgını sırasında ilaç şirketleri, sabun ve temizlik ürünü üreten şirketler, sağlık danışmanlığı ve özel sağlık hizmeti veren şirketler ekonomik olarak olumlu etkilenmiş ve bu süreçten milyarlarca dolar kazanç elde etmişlerdir.
Covid-19 Coronavirüs Pandemisi
COVID-19 salgını, SARS-CoV-2 adlı yeni bir koronavirüsün neden olduğu bir solunum yolu hastalığıdır. İlk olarak 2019’un Aralık ayında Çin’in Wuhan kentinde tespit edilen bu virüs, kısa sürede dünya geneline yayılarak 11 Mart 2020’de küresel bir pandemiye dönüştü. Salgın günümüzde farklı mutasyonlarıyla hala daha etkisini sürdürmektedir.
Öksürük, ateş, nefes darlığı ve tat/koku kaybı gibi temel belirtilerle birlikte görülen COVID-19, bazı vakalarda hafif geçerken, bazılarında ağır solunum yetmezliği, organ yetmezliği ve ölüme yol açmıştır. COVID-19 ile mücadelede maske takma, sosyal mesafe ve el hijyeni gibi önlemler önemli rol oynamıştır. Dünya genelinde 7 milyona yakın insanın ölümüne neden olmuştur. Salgın hastalıklar. Salgın hastalıklar. Salgın hastalıklar.
Salgın, hükümetleri geniş çaplı karantina önlemleri almaya, seyahat kısıtlamaları uygulamaya ve acil sağlık hizmetleri sağlamaya zorlamıştır. Ayrıca ekonomik, sosyal ve eğitim alanlarında ciddi aksamalara neden olmuştur. Bilim insanları ve sağlık kuruluşları, virüsün yayılmasını önlemek ve pandemiyi kontrol altına almak için aşılar ve tedavi yöntemleri üzerinde hızla çalışmışlardır. 2020 ve 2021 yılları boyunca, birkaç COVID-19 aşısı geliştirilmiş ve küresel çapta dağıtıma sunulmuştur. Salgın hastalıklar. Salgın hastalıklar.
