Last Updated on 3 Temmuz 2021 by Yaşar Çelik
Kökleri çok eskilere dayanan bir masalı yaşamaya, yaşayan kültür mirasını görüp ona dokunmaya davet ettiğim medeniyetler beşiğinin kadim şehri Şanlıurfa’ya hoş geldiniz! Buranın mistik havasını derinden hissetmek hayatınızda unutulmayacak anılar bırakacak. İşte Şanlıurfa gezi rehberi sizinle…
Sayısız medeniyete ev sahipliği yapan Anadolu topraklarından, Türkiye’nin destinasyon odaklı ilk bölgesel turizm markası “MEZOPOTAMYA” projesinin lansmanı kapsamında davet edildiğimiz Şanlıurfa’da tadı damağımızda kalan bir gezi programı geçirdik. Proje detaylarını merak edersen linke tıklayabilirsin: Bakan Ersoy açıkladı: Göbeklitepe’nin adı değişiyor
Üzerine birçok şiir, destan ve ağıt yazılan kültür ve inançlar diyarı Şanlıurfa’da bir günlük program kapsamında #TGilekeşfet ‘tiklerimiz “göreceklerimizin teminatı”nı hayli hayli bize garanti etti. En az 3 gününüzü ayırmanızı şiddetle tavsiye ettiğim bu kadim şehirde hayran kalacağınız çok cazibe merkezi var. (Gün sayısı detaylı gezmek ve şehrin keyfini çıkarmak isteyenler için verilmiştir. Ortalama 2 günde gezilebilmektedir.)
Gidip gördüğüm, gezerek havasını soluduğum Peygamberler Şehri Şanlıurfa’nın kalbinden güneşin doğuşuna ve batışına gezi rotaları:
Yazıdaki Başlıklar
1. HER ŞEYİN BAŞLADIĞI YER: GÖBEKLİTEPE
Binlerce yıldır toprağın altında uyuyordu ki nihayet uyandı, merakla bekleyenlere tüm ihtişamıyla göründü. Arkeoloji tarihi yeniden yazıldı.
Malta Tapınakları ve Sümerlerden 6.000
Nuh Tufanından ve Stonehenge’den 7.000
Mısır Piramitlerinden 7.500
Hz. İbrahim’den 8.000
Roma’dan ve Zeugma Mozaiklerinden 10.000 yıl önce Göbeklitepe vardı.
UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alan Göbeklitepe Arkeolojik Alanı, M.Ö 10.000 yani günümüzden 12.000 yıl öncesine tarihlenen bir kült merkezi. Göbeklitepe’nin konumu, boyutları, tarihlendirilmesi ve yapılarının anıtsallığı ile Neolitik dönem için ünik bir kutsal alan olduğu anlaşılıyor. Çapları 30 metreyi bulan yaklaşık 20 yuvarlak ve oval yapının ortasında 2 adet ‘T’ biçimli, 5 metre yüksekliğinde kireçtaşından bağımsız sütun yer alıyor. Çöl varanı, sürüngen kabartmaları, yaban domuzları, turna, leylek, tilki, yılan, akrep, koyun, aslan örümcek ve kafası olmayan insan kabartması, erkeklik organı abartılı olarak tasvir edilmiş erkek heykelleri vb., ortaya çıkan bulgular bu dönem insanının inançlarını yansıtan önemli bulguları oluşturuyor. Ve görünen o ki; gelecekte yapılacak kazılar, Göbeklitepe’nin kendine has birçok sırrı sakladığını ortaya çıkaracak. Ben de böylesine mistik ve gizem dolu bu arkeolojik alana yakından şahit olmanın heyecanını yaşadığım için oldukça mutluyum.
2. CEVAHİR HAN
Urfa’ya geldiğinizde lezzet arayışına girmemeniz mümkün değil. Bu arayış için ise rotalardan biri artık sizin için belli: Cevahir. Kadim şehrin kadim lezzetlerini tadabileceğiniz bu han “Yalnızca bir restoran değil kültür elçisi” olarak hizmet veriyor. Urfa sıra gecelerinin vazgeçilmez mekanı Cevahir Han‘da bize öyle bir lezzet şöleni sunuldu ki ne kadar yazsak boş. Hiç uzatmadan önümüze gelen yemeklerin isimlerini buraya listeliyorum. En beğendiklerimin de içli köfte, fındık lahmacun ve konak sarması olduğunu belirteyim.
- Boranı: Kuzu eti, Lolaz (börülce), nohut, pancar (pazı kökleri), sarımsaklı yoğurt
- Bostana: Domates, salatalık, biber, nar ekşisi, maydanoz
- İçli Köfte: Kuzu eti, baharat, yumurta, un, soğan
- Fındık lahmacun: Kıyma, domates, sivri biber, kuru soğan, sarımsak, isot
- Haşhaş Kebabı: Kuzu kıyması, baharat, maydanoz
- Çiğ köfte: Bulgur, isot, et, yeşillik, domates, salatalık, marul, nane
- Konak Sarması: Yufka, kaymak, kadayıf
- Mırra (Acı Kahve)
3. ŞANLIURFA TARİHİ ÇARŞI (GÜMRÜKHAN-BEDESTEN-BALIKLIGÖL)
Tarihi bir dinlence yeri
Kanuni Sultan Süleyman zamanında 1563 yılında Urfa Sancakbeyi Halhallı Berham Paşa tarafından yaptırılmış olan Gümrük Hanı, Haşimiye Meydanı yakınlarında yer alıyor. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde “Yetmiş Hanı” olarak anılan han, şehirdeki hanların en güzel ve anıtsal örnekleri arasında sayılıyor. Dış cepheleri kaplayan iki renkli kesme taşlardan dolayı “Alaca Han” adıyla da bilinen hanın alt katında tespih dükkanları, çayhaneler ve esnaf lokantaları bulunuyor. Farklı mimarisiyle turistlerin ilgisini çeken kervansarayın üst katındaki odalarda ise terziler faaliyet gösteriyor.
Otantik alışveriş noktası
Toplam 5 kapısı bulunan Bedesten yani Kazzaz Pazarı, yöresel giysi ve aksesuarların satıldığı yer olarak biliniyor. Şanlıurfa Bedesteni Anadolu’da otantik değerini yitirmeyen enden çarşılardan biri olma özelliğini koruyor.
Ateşin serin ve selamet olduğu mekan
Şanlıurfa’nın kutsal mekanlarından biri olan Balıklıgöl (Halilürrahman Gölü), 150 metre uzunluğunda, 30 metre genişliğinde ve 3-5 metre derinliğinde bir göl. İçerisinde de efsanelere konu olan sazan türü balıklar yer alıyor. Bu balıklara halk tarafından saygı gösterildiği için yenilmiyormuş. Rivayete göre Hz. İbrahim ateşe atıldıktan sonra, bir mucize gerçekleşir ve odunlar balığa, ateş de suya dönüşür. Bu mucizenin gerçekleştiği mekanın Balıklıgöl ve çevresi olduğuna inanılmaktadır. Balıklıgöl Platosu, Hz. İbrahim’in doğduğuna inanılan mağaraya da ev sahipliği yapıyor. Ayrıca Balıklıgöl’ün her iki tarafında yer alan Halilürrahman Camii ve Rızvaniye Camii mimari özellikleriyle de ziyaret edenlerin ilgisini çekmeyi başarıyor. Öte yandan Şanlıurfa halkının dinlendiği ve huzur bulduğu Aynzeliha Gölü’de bu çevrede yer alıyor.
4. BARUTÇU HANI
Han’ın ortasında konumlandırılmış dinlence ve lezzet yeri; öğle yemeğimizi yediğimiz Cevahir Han sonrası bi’ kahve molası verdiğimiz bir yer oldu. Çok katlı bu han da damakta bıraktığı mistik tadıyla vazgeçemeyeceğiniz tatlar arasına koyacağınız Menengiç Kahvesi’ni deneyimledik.
Yoğunluğu ve içindeki fıstık parçacıklarıyla tam bir baklava sanki. En azından ben baklava tadı aldım. Benim için mükemmel bir lezzetti. Enfes bir Menengiç Kahvesi için gezi durağınız Barutçu Han’ı olsun. 😉
5. ŞANLIURFA ARKEOLOJİ VE MOZAİK MÜZESİ
Türkiye’nin en büyük müze kompleksi olarak literatüre geçen Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi, 74 bin eser sayısı ile Türkiye’nin 5. büyük müzesi. 2015 yılında hizmete giren müzedeki eserlerin tamamı Şanlıurfa’ya ait olup dünyanın en eski eserlerinin sergilendiği bir yer burası. Paleolitik dönemde günümüze kadar birçok eseri, tarihi kronolojisi dizisinde adeta yaşayan bir müze olarak görebilirsiniz. 12 bin yıllık dünyanın en eski heykeli Balıklıgöl Heykeli (Urfa Adamı) Göbeklitepe D tapınağının birebir kopyası ve Atatürk Baraj Gölü suları altında kalan Nevali Çori höyüğünden olduğu gibi taşınan bir kült merkezi müzede sergilenen başlıca eserler arasında yer alıyor. Bu tarihi ve mistik yolculuğa çıkmayı sakın kaçırmayın.
Bizim 1 günlük Şanlıurfa tanıtım gezisi sırasında ziyaret edip keşfettiğimiz yerler bu kadar oldu. Ama siz sanmayın ki Urfa’da görülecek, gezilecek sadece buralar var!
İşte Şanlıurfa’da gezebileceğiniz diğer yerler:
- Şanlıurfa Kalesi ve çevresi Kaya Mezarları
- Fırfırlı Camii (On iki Havari Kilisesi / Aziz Havariler Kilisesi)
- Rızvaniye Medresesi
- Tarihi Urfa Sokakları
- Hoşgörü / Ellisekiz Meydanı
- Reji Kilisesi (Aziz Petrus ve Aziz Paulus Kilisesi)
- Harran
- Han El-Ba’rur Kervansarayı
- Şuayip Şehri
- Soğmatar Antik Kenti
- Bazda Mağaraları
- Halfeti
- Haleplibahçe Mozaik Müzesi
- Kızılkoyun Nekropolü Kaya Mezarları
- Mutfak Müzesi
- Ulu Camii
- Yıldız Sarayı Konukevi
- Yorgancı Sokağı – Sanat Sokağı
- Kent Müzesi
- İbrahim Tatlıses Müzik Müzesi
- Karaali Kaplıcaları
- Deyr-i Yakup Manastırı
Şanlıurfa’da bunları yapmadan dönmeyin!
- Urfa Müzesi’nde dünyanın en eski heykelini görün.
- Urfa sokaklarında kaybolun, kuşçu pazarına uğrayın.
- Eski Urfa çarşılarını gezin.
- Balıklıgöl’de balıklara yem atın.
- Gümrük Han’ında çay için.
- Sıra gecesinde türkü söyleyip çiğ köfte yiyin.
- Meyankökü şerbeti için.
- Haşimiye’de “kendin dür kendin ye” ciğerin tadına bakın.
- Dünyanın bilinen en eski anıtsal tapınağı Göbeklitepe’yi ziyaret edin.
- Fırat Nehri’ne ayaklarınızı sokun.
- Birecik’te nohut ekmek ve künefe yiyin.
- Birecik’te kelaynakları görün.
- Harran’da deveye binin.
- Halfeti’den Rumkale’ye tekne turu yapın.
Şanlıurfa’da ne yenir?
- Urfa usulü çiğ köfte
- Urfa usulü sade kebap
- Birecik’te yetişen “balcan” ile yapılan patlıcan kebabı
- Günün her saati ciğer kebabı
- Borani
- Acılı içli köfte
- Sokakların vazgeçilmezi lolaz (kuru börülce) dürüm
- Bostana salatası
- Semsek pide
- Ağzı açık, ağzı yumuk (kıymalı börek)
- Közlenmiş isot – acı kırmızıbiber
- Urfa usulü lahmacun
- Tırnaklı pideyle geleneksel Urfa Kahvaltısı
- Peynir tatlısı
- Meyankökü şerbeti
- Hırtlevik
- Şıllık tatlısı
- Lebeni
- Tirit
Şanlıurfa’dan ne alınır?
- Keçe
- Bakır fincan ve cezve (Mırra seti)
- Kündekâr (geçme) tekniği ile yapılmış, çivi kullanılmadan üretilen el yapımı ahşap ürünler
- Kilim
- İsot
- Biber reçeli
- Biber salçası
- Kuru patlıcan
- Puşi
- Tespih
- Gümüş, telkâri takılar
- Baharat
- Kına
- Şanlıurfa fıstığı
- Baklava
- Siverek peyniri
- Aba
- Koyun derisi kürk
- Baklava
- Nar ekşisi
- Sade yağ
- Culha örtüler
Şanlıurfa’ya hangi ayda gidilir?
Şanlıurfa için hazırladığım seyahat videolarını izlemek ve daha fazlası için Instagram hesaplarımızı takip edin.
